HIV ve AIDS hakkında yayımlanan istatistiklerin aynı arada incelenebilmesi ve otoriteler marifetiyle açıklayan verilerin tanımlayıcı analizinin yapılması hedefiyle yola çıkan Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus’ta ofisleri olan ECONiX Araştırma, Rasyonalist İlaç Derneği’nin ilmî destekleriyle hazırlanan Türkiye ve dünyada AIDS’e ilişik sonuç güncellemeleri içeren raporunu paylaştı. Raporda 2021’da dünya genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtilirken, tedavi olan kişilerin yüzdelik 92’sinin viral olarak baskılanmasının, tedavinin etkinliğini gösterdiğine özen çekildi.
1988’den bu yana HIV ve AIDS’e alın farkındalık gerçekleştirmek üzere kutlanan 1 Boşluk Acun AIDS Günü’nde bu yılın teması ‘Eşitleştir’ kendisine belirlendi. Dünya Keyif Örgütü (WHO), toptan liderleri ve bireyleri, AIDS’i sona erdirmede ilerlemeyi kırıcı eşitsizlikleri ele almaya çağırırken, herkesin HIV’den sığınma ve tedavi kabilinden hizmetlere bedel erişimine dikkat çekti.
ECONiX Araştırı’nın raporunda ise Afiyet Bakanlığı’ndan alınan verilere birlikte düzlük verildi. Bu kapsamda 1985’ten 31 Çatlak 2021’e büyüklüğünde teyit testi artı tespit edilerek bildirimi yapılan 30 bin 293 HIV (+) kişinin ve 2 bin 083 AIDS vakasının mevcut olduğu görüldü. Vakaların yüzde 81,2’sinin erkek, yüzde 18,8’inin karı olduğu belirtilirken, yer fazla vaka tanıdık gözyaşı gruplarının 25-29 ile 30-34 olduğu ortaya kondu.
Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası kabil açık kaynakların verilerinin kullanıldığı araştırmada dünya çapında HIV ile güçlü insanların yüzde 75’inin otama gördüğünün oranlama edildiğine, bu konudaki hedeflere yankılanmak üzere 5,9 milyonluk ayrımsız açıklık bulunduğuna dikkat çekildi. HIV ile dallı güllü çocukların ise vakit kaybetmeden yüzdelik 52’sinin maltalık kurtaran ilaçlara erişebildiği rapor edildi.
Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Akliyeci İlaç Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık, “Konfedere Uluslar’in verileri, AIDS’e sınırlı ölümlerin 2004’teki zirvesinden bu yana yüzde 68, 2010’dan bu yana ise yüzdelik 52 azaldığını gösteriyor. Antiretroviral (DAL) tedavi kapsamında 2000-2021 yılları beyninde 18,6 milyon hanay kurtarıldığı görülüyor. Tedavilerin etkinliği bu büyüklüğünde açıkken, virüse cebin farkındalığın artması önem sunu ediyor” dedi.
ARAŞTIRMANIN ÖNE ÇIKAN SONUÇLARI
Pandemi döneminde, 2020 ve 2021 yıllarında eskimemiş fenomen sayısında düşüş yaşandığına ilgi calip ECONiX Araştırı Dalavere Ekibi Üyesi Dr. Itimat Koçkaya ise “2021’da bütün 3 bin 002 olan eskimemiş HIV ve AIDS vakalarının pandeminin etkisinin geçmesiyle tekrardan artış trendine gireceğini ve 2030’a büyüklüğünde HIV/AIDS pestil sayısının yüzde 113,09 civarında artarak 74 bin 227 olabileceğini ikna etmek mümkün. 1985’ten 2022’ye kadar Türkiye’birlikte HIV/AIDS’e sınırlanmış ölüm sayısı toplamda 598 namına kaydedilmişti. Tahminleme sonuçları, 2030 yılında HIV/AIDS’e bağlı yıllık ölüm sayısının 100’e, bütün ahiret yolculuğu sayısının bin 256’ya ulaşabileceğini öngörüyor. Öte yandan gökçe yazın verilerinden yola çıkarak DAL otama için yapılan harcamalarını dahi kapsayan toplam esenlik kaynağı kullanma maliyetlerinin 2030 yılında bugünkü maliyetlerin 14,7 katına çıkarak 15,4 milyar TL olabileceğini öngörüyoruz. Inhibitör tedbirlerin bundan sonra konuşulması, hastalığa alın farkındalığın kitlesel düzeyde artması bu anlamda büyük” ifadelerini kullandı.
“ÖNLEME PROGRAMLARININ FİNANSMANINDA BÜYÜK BOŞLUKLAR VAR”
BM öngörülerinin 2025’te küresel aynı halk sağlığı tehdidi olan AIDS’i sona erdirmek üzere düşük ve ılımlı gelirli ülkelerde AIDS müdahalesi için 29 milyar dolara gerekseme duyulacağını gösterdiğini tamlayan Dr. Koçkaya, değerlendirmelerini şu ifadelerle sonlandırdı:
“HIV’i önlemeye yönelik bağış taahhütleri sonuç yıllarda iyileşse dahi ülke dirimlik grupları arasında HIV önleme programlarının finansmanında iri boşluklar varlığını sürdürüyor. 86 bağan ve ılımlı gelirli devlet marifetiyle bildirilen veriler, 2021’dahi mecmu HIV harcamalarının averaj yüzde 8’inin önleme programlarına ayrıldığını gösteriyor. Bu payın 2025’e büyüklüğünde yüzde 33’e çıkması gerekiyor. Literatüre katkıda bulunacağını düşüneceğimiz araştırmalarımızla tamam dünyayı etkileyen hastalıklara karşı farkındalığa katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Bu üzere raporlarımızla afiyet pazarına ilişkin şümullü içgörüler sunmaya devam edeceğiz.”
